Chia sẻ tại hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 8/2024 vừa được Bộ Công Thương tổ chức, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, sau 8 tháng, dệt may ước đạt xuất khẩu 28 tỷ USD. Dự báo kim ngạch xuất khẩu cả năm 2024 sẽ vượt trên 44 tỷ USD. Việc hình thành trung tâm nguyên phụ liệu với ngành dệt may là vấn đề cần xúc tiến sớm để doanh nghiệp tự chủ nguyên liệu, dù đây không phải mới.
Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên (thứ 3 từ trái sang) tại buổi làm việc với các doanh nghiệp dệt may, da giày. Ảnh: Nguyễn Bằng
Theo ông Cẩm, thời gian qua, các doanh nghiệp trong ngành đã xúc tiến lập các trung tâm nguyên phụ liệu nhưng việc triển khai chưa thành công. Năm 2004, Vinatex đã có đề xuất gửi Bộ Công Thương làm 2 trung tâm nhưng chưa thành hiện thực. Cty May Sài Gòn 2 cũng dành hẳn 1 xưởng để làm trung tâm nguyên phụ liệu nhưng sau vài tháng phải đóng cửa do không hiệu quả.
Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp cho biết, Dệt may và Da giầy là hai ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu luôn tăng trưởng qua các năm, mức tăng bình quân trên 10%/năm.
“Các trung tâm đó không thành công do sự vào cuộc của các bộ ngành, địa phương không đồng bộ. Nói giao đất nhưng thời gian rất lâu. Với dệt may, đến nay sản xuất nguyên phụ liệu, đặc biệt là vải rất yếu. Việc sản xuất vải để đưa vào trung tâm để trưng bày chưa thực hiện được do vải không có, doanh nghiệp quan tâm cũng ít. Tỷ lệ gia công cao nên khách hàng thường chỉ định lấy nguồn nguyên phụ liệu ở nước ngoài khi đặt hàng. Đây là vấn đề khiến các trung tâm nguyên phụ liệu chưa thành công”, ông Cẩm phân tích.
Từ kinh nghiệm triển khai của một số nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, ông Cẩm kiến nghị cơ quan chức năng hỗ trợ các doanh nghiệp về cơ chế chính sách, nguồn lực, đất đai giúp các doanh nghiệp ổn định đầu tư, chuyển giao công nghệ cũng như đẩy mạnh việc giao dịch giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước để hỗ trợ các trung tâm nguyên phụ liệu phát triển.
“Ở Hàn Quốc có trung tâm thời trang do nhà nước hỗ trợ kinh phí 100%. Tương tự, Đài Loan (Trung Quốc) cũng có trung tâm thời trang được nhà nước hỗ trợ về thiết kế. Trung Quốc thì có những trung tâm nguyên phụ liệu rất lớn do đây là thế mạnh của họ. Cần cơ chế về cấp đất đai, có hỗ trợ kinh phí từ nhà nước và làm rõ cơ chế cho trung tâm hoạt động”, ông Cẩm nói.
Ông Nguyễn Đức Thuấn, Chủ tịch Hiệp hội Da Giầy, Túi xách Việt Nam (Lefaso) cho biết, năm 2024, ngành da giày dự kiến đạt kim ngạch 26-27 tỷ USD. Ngành có đặc thù là thặng dư thương mại rất lớn do nguyên phụ liệu trong nước hiện đạt trên 50%. Các Cty có quy mô từ 3.000-5.000 công nhân đều đang sản xuất theo hướng ODM (có trung tâm nghiên cứu phát triển).
“Giai đoạn tới, cần có những giải pháp đột phá để nâng cấp chuỗi giá trị ngành nhằm tạo ra những lợi ích bền vững. Cần phải thúc đẩy phát triển hoạt động của thị trường cung ứng nguyên phụ liệu theo hướng quy mô, chuẩn hóa và minh bạch”, ông Thuấn cho hay. Ông kiến nghị xây dựng khu trung tâm giao dịch phát triển nguyên phụ liệu và đổi mới sáng tạo ngành thời trang Việt Nam tại Bình Dương.
Giải bài toán tự chủ cung ứng nguyên, phụ liệu
Theo ông Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, dù kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may - da giầy chiếm tỷ lệ cao trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước, nhưng giá trị đóng góp của các doanh nghiệp trong nước vẫn còn hạn chế. Hơn 60% giá trị xuất khẩu dệt may thuộc doanh nghiệp FDI dù số DN FDI chỉ chiếm 24% số lượng doanh nghiệp cả ngành. Với ngành da giầy, doanh nghiệp FDI chiếm gần 80% về kim ngạch xuất khẩu dù cũng chỉ chiếm gần 30% về số lượng doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, ngành dệt may - da giầy Việt Nam vẫn tập trung ở khâu gia công, tạo giá trị gia tăng thấp. Nguồn nguyên, vật liệu và phụ kiện chủ yếu nhập khẩu từ thị trường ngoài nước (Trung Quốc, Hàn Quốc, các nước ASEAN khác).
“Việc phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu có thể gây ảnh hưởng lớn tới tình hình phát triển chung của toàn ngành thời gian tới, khi nhiều quốc gia trên thế giới (Hoa Kỳ, EU) hướng tới mục tiêu Net Zero 2050 đang đặt ra các quy định khắt khe về kiểm soát nguồn cung, bắt buộc sản phẩm đáp ứng tỷ lệ xuất xứ nội khối cao”, lãnh đạo Cục Công nghiệp cho hay. Ông cho rằng, hiện nay để mặt hàng dệt may - da giầy tận dụng lợi thế về miễn giảm thuế nhập khẩu vào các thị trường Việt Nam đã ký Hiệp định thương mại tự do (như EVFTA). Việc phát triển nguồn nguyên phụ liệu ngành dệt may - da giày là rất cần thiết.